Το άτομο παρουσιάζει σημαντική μείωση της διάθεσης (μια επίμονη αίσθηση κατάπτωσης ή θλίψης) ή της απόλαυσης που λαμβάνει από καθημερινές δραστηριότητες (ανηδονία).

Ταυτόχρονα υπάρχει μείωση της λειτουργικότητας (κοινωνικής, εργασιακής, οικογενειακής).

Μπορεί να είναι ήπιας, μέτριας, σοβαρής έντασης και να εμφανιστεί με ένα μοναδικό καταθλιπτικό επεισόδιο ή μπορεί να είναι σύνδρομο ή διαταραχή, που αποτελείται και από άλλα συμπτώματα που επιμένουν.

Η κατάθλιψη μπορεί να έχει χρόνια πορεία, να είναι εποχιακή (π.χ. άνοιξη ή φθινόπωρο), να είναι υποτροπιάζουσα. Τα άτομα με κατάθλιψη είτε ζητούν βοήθεια από μόνα τους, είτε αναφέρεται από άλλους ότι βρίσκονται σε κατάθλιψη, ότι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για τη ζωή, ότι δε συμμετέχουν σε δραστηριότητες που υπό άλλες συνθήκες θα τους προκαλούσαν ευχαρίστηση.

Υπάρχουν, όμως, κι άλλα συμπτώματα που μπορεί να συνοδεύουν την κατάθλιψη, όπως: οι διαταραχές ύπνου και όρεξης, η αλλαγή του βάρους, η σχεδόν καθημερινή έλλειψη ενεργητικότητας ή η κόπωση, η μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης, η μειωμένη ικανότητα λήψης αποφάσεων και η ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης. Οι ασθενείς μπορεί να βρίσκονται σε ένταση, αναστάτωση, ή αντίθετα να έχουν επιβραδυμένη κινητικότητα. Πολλοί έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση ή νιώθουν υπερβολικές ενοχές και τείνουν να μηρυκάζουν τα πράγματα.

Επιπλέον, ασθενείς με συννοσηρότητα, που λαμβάνουν παράλληλες φαρμακευτικές αγωγές, μπορεί επίσης να εμφανίσουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κατάθλιψης (π.χ. αϋπνία, χάσιμο βάρους, κόπωση), πράγμα που περιπλέκει την κατάσταση.

Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική:

• γενετικοί παράγοντες  (ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης κατάθλιψης είναι 2-10 % σε συγγενείς διπολικού και 1,5-2,5% σε συγγενείς καταθλιπτικού)
• κληρονομησιμότητα 30-40% (σε μονοζυγωτικούς διδύμους)
• νευροχημικοί παράγοντες,
• νευροενδοκρινικοί παράγοντες
• προσωπικότητα
• οικογενειακοί παράγοντες
• ψυχοπιεστικά γεγονότα (ανεργία, διαζύγιο, πένθος, κακή οικονομική κατάσταση και διάφορες άλλες δυσμενείς συνθήκες προηγούνται συχνά της εμφάνισης μείζονος κατάθλιψης)
• προδιαθεσικές καταστάσεις (απώλεια γονέα πριν τα 12, σεξουαλική κακοποίηση σε παιδική ηλικία)
• σωματικά νοσήματα
• ψυχολογικοί παράγοντες

Η διπολική διαταραχή είναι μια ψυχιατρική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από επεισόδια (φάσεις) μανίας και κατάθλιψης, καθώς επίσης πολλές φορές, από ψυχωτικά συμπτώματα.

Αυτές οι διαταραχές μπορούν να συμβούν σε ένα φάσμα που κυμαίνεται από εξαντλητική κατάθλιψη μέχρι και αδιάκοπη μανία.

Η εκδήλωση των συμπτωμάτων συνήθως συμβαίνει σε νεαρή ηλικία. Τα επεισόδια της ασθένειας σχετίζονται με θλίψη, αναστάτωση και με υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι η γενετική, το περιβάλλον, καθώς επίσης και οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι σημαντικοί στην ανάπτυξη διπολικής διαταραχής. Ψυχιατρικές έρευνες έχουν εστιάσει σε νευροβιολογικούς αιτιολογικούς παράγοντες.

Η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί με τη δημιουργικότητα και την ιδιοφυία. Πολλοί καλλιτέχνες (Βαν Γκογκ, Βιρτζίνια Γουλφ) έπασχαν από αυτή. Αυτό βέβαια δε θα πρέπει να μας οδηγεί σε μια λανθασμένη εξιδανίκευση της διπολικής κατάστασης: αφενός δεν είναι όλοι οι πάσχοντες κατ’ ανάγκη ιδιοφυείς, αφετέρου ο πάσχων υποφέρει από την ασθένεια που συχνά συνεπάγεται δυσλειτουργικότητα και σημαντική πτώση της ποιότητας ζωής, έτσι ώστε οπωσδήποτε δεν είναι μια ιδεατή κατάσταση.

Η εκδήλωση της διπολικής διαταραχής μπορεί να μην γίνει αντιληπτή από τον ασθενή ή ακόμα και από έναν ιατρό, οπότε μερικοί άνθρωποι μπορεί να υποφέρουν για πάνω από 10 χρόνια σε μερικές περιπτώσεις, πριν πάρουν τη σωστή θεραπεία.

Φαίνεται να υπάρχει μεγάλο ποσοστό κληρονομικότητας. Παρόλα αυτά, η εκδήλωση και η πορεία της ασθένειας επηρεάζεται έντονα από ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Η πορεία της ασθένειας χαρακτηρίζεται από συνεχόμενα επεισόδια με περιόδους ανάκαμψης.

Τα παρακάτω μπορεί να προκαλέσουν υποτροπή της νόσου:

• Διακοπή ή μείωση της δόσης των φαρμάκων χωρίς ενημέρωση του ιατρού
• Αλλαγή της αναγκαίας δοσολογίας των φαρμάκων
• Χρήση αλκοόλ, ή ναρκωτικών όπως η κοκαΐνη, τα οπιούχα
• Ένα κακό πρόγραμμα ύπνου: πολύς ύπνος (μπορεί να το προκαλέσουν και τα φάρμακα) μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, ενώ πολύ λίγος ύπνος μπορεί να προκαλέσει επεισόδια μανίας ή μικτά επεισόδια
• Η καφεΐνη μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στη διάθεση, δυσφορία και μανία

Η θεραπεία γίνεται κυρίως με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί, ειδικά σε επεισόδια μανίας.